Dit type onderzoek betreft het in kaart brengen en waarderen van bebouwingsstructuren. Het gaat hier niet om enkele panden, maar om ensembles. Denk aan een specifiek historisch ensemble als een oude boerderij of fabriekspand met bijgebouwen. Ook kan gekeken worden op straat-, wijk-, dorps- en stadsniveau. Dit type onderzoek bestaat bijna altijd uit een beoordeling van de buitenzijde van de objecten. Op basis van dit type onderzoek worden de waargenomen of te verwachten (bouw)historische waarden in kaart gebracht.

Dergelijke onderzoeken dienen vaak als basis voor de vervaardiging van bijvoorbeeld bouwhistorische- of cultuurhistorische waardenkaarten of verwachtingskaarten. Bij de ontwikkeling van ruimtelijk beleid kan ook teruggegrepen worden op dit soort onderzoeken. Een bouwhistorische inventarisatie kan vorm en richting geven aan de ruimtelijke ontwikkeling van de leefomgeving, als basis dienen voor omgevingsplannen of de gemeentelijk monumentenlijsten. Met name voor de breder opgezette ruimtelijke onderzoeksvragen wordt parallel aan de bouwhistorische inventarisatie ook een historisch geografisch onderzoek uitgevoerd. Ook in het geval van bijvoorbeeld de inventarisatie van een erf combineren we dit vaak met een historisch geografische analyse en waardenstelling.

Bureau Helsdingen werkt met drie typen bouwhistorisch onderzoek: